OTİZM BELİRTİLERİ

Otizm Nedir?

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), sosyal alanda farklı derecelerde bozulma, iletişim ve davranış alanlarında sorunlar, bilişsel gelişimde gecikme ile seyreden heterojen bir nöropsikiyatrik bozukluktur. OSB bulguları erken çocukluk döneminde ortaya çıkmakta ve yaşam boyu devam etmektedir. OSB karmaşık bir hastalık grubudur ve süreklilik gösteren bir şekilde sosyal iletişim ve etkileşimde anlamlı bozulma, kısıtlayıcı ve tekrarlayan davranış ve aktivitelerle karakterizedir.

DSM-V’ e göre tanılama ölçütleri

  1. Sosyal çevreyle olan iletişim ve sosyal çevreyle olan etkileşimde sürekli yetersizliğin olması.
  • Diyalog kuramamak, iletişimi sürdürememek, ilginin toplanamaması, duygu paylaşımında yetersizlik gibi toplumsal-duygusal karşılık vermedeki yetersizlikler,
  • Göz teması, jest ve mimiklerin kullanılması gibi sözel olmayan iletişim davranışlarında yetersizler,
  • İlişkileri geliştirmekte ve devam ettirmekte zorluk yaşamak.
  1. Aşağıdakilerden en az ikisinin varlığı ile kendisini gösteren, kısıtlı, tekrarlanan davranışlar ya da etkinlikler.
  • Tekdüze, tekrarlanan motor davranış, eşya kullanımı veya konuşma
  • Rutine sadık kalma, aynı davranışlarda ısrar
  • Sınırlı, sabitlenmiş ilgiler, yaygın olmayan nesnelere anormal ilgi
  • Duyusal boyutta çok fazla ya da çok az hassasiyet veya sosyal çevrenin duyusal yönüne aşırı ilgi
  1. Belirtiler gelişimin erken evrelerinde mevcut olmalı
  2. Belirtiler önemli alanlarda klinik olarak anlamlı seviyede bozukluğa sebep olmasıdır.
  3. Bozukluk zihinsel yetersizlik veya genel gelişimsel gerilik kaynaklı olmamalıdır.

Belirti ve Özellikleri

  • Sosyal iletişim ve sosyal etkileşim özellikleri, sosyal-duygusal karşılıkta bozukluk (ör: ortak dikkat, isme yanıt, sosyal gülümseme, atipik sosyal yaklaşım ve yanıt, ilgi ve duyguyu paylaşmama)
  • Sözlü olmayan iletişimde bozulma (ör: atipik göz teması, jest ve mimiklerin kaybı, sözlü olmayan iletişimi anlamada bozukluk)
  • İlişkileri sürdürmek ve biçimlendirmekte bozulma (ör: akran ilişkilerinde azalma, oyuna dahil olamama, sosyal bağlamda davranışları ayarlamakta zorluk) 
  • Aynılıkta ısrar etme, rutinlere inatçı bağlılık ya da davranış modellerinin ritüelleştirilmesi (ör: küçük değişikliklerde sıkıntı çekmek, düşünce ve davranışın katı bir modelde olması, günlük aktivitelerin ritüelleştirilmiş bir biçimde yapılması)
  • Özel ilgilerle yoğun uğraş (ör: objelere güçlü bağlanma, ilgilerin tekrarlayıcı ve sınırlandırılmış olması)
  • İşitsel duyarlılık ya da ilgi (ör: ağrı ya da duysal girdiye fazla ya da az reaksiyon gösterme, kokuya duyarlılık, obje ya da hareketlerle görsel büyülenme) şeklinde belirtiler görülmektedir.

Müdahale

Otizmli çocukların nörolojik gelişimleri henüz tam olarak tamamlanmadan erken tanı almaları ve müdahaleya erken başlanması gelişimsel açıdan olumlu sonuçlar sağlayacağı için önemlidir. Ancak otizm bulgularının ortaya çıkışının çocuktan çocuğa farklılık göstermesi, sosyal, iletişimsel ve dil alanlarındaki geriliğin çocuğun yaşıtlarıyla iletişime geçmeden fark edilememesi gibi nedenlerden dolayı otistik bulguların üç yaşından önce tanınması zor olabilmektedir. 

    Otizmin kesin tedavisi yoktur. Zekâ düzeyinin normal olması durumunda yetişkin dönemde iyi işlevselliğe sahip olunabileceği, örgün eğitime devam edilebileceği ve başkalarına bağımlı olmadan yaşanabileceği bilinmektedir. Otizimli çocukların müdahaledeki amaç iletişimsel ve sosyal alanda çocuğun var olan kapasitesini artırmak, zorluk yaşadığı davranışları azaltmaktır. Otizm ile ilgili müdahalede özel eğitimin de dahil olduğu eğitsel yaklaşım ve rehabilitasyonla önemli gelişmeler sağlanmaktadır. Altta yatan hedef semptoma göre psikofarmakolojik ilaçlar ve eşlik eden durumların tedavisi yapılmaktadır.

     Otizmin kesin bir tedavisi olmasa da üç yaşından önce tanı koyulması halinde eğitimsel yaklaşım, davranış tedavisi ve bazı hastalarda psikofarmakolojik tedavilerle; çocuğun öz bakım becerilerini geliştirmesi, toplum içinde yer alması ve eğitimine örgün eğitim sistemi içinde devam etmesi sağlanabilir. Bu bakımından erken tanı çok büyük önem taşır.

Kaynakça

  • Hisoğlu, A.(2018). Otizm Spektrum Bozukluğu Tanılı Çocukların Ebeveynlerinde Algılanan Sosyal Destek ve Problem Çözme Becerilerinin Yaşam Doyumuna Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Topçu, S. (2017). Çocuklarda Otizm Spektrum Bozukluğunun M-Chat (Modıfıed Checklıst For Autısm In Toddlers/ Değiştirilmiş Erken Çocukluk Dönemi Otizm Tarama Ölçeği) ve Tıdos (Three-Item Dırect Observatıon Screen/ Üç Maddelik Direk Gözlemsel Tarama) Tarama Testleri ile Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.